YÖK Lideri Prof. Dr. Erol Özvar, Ankara’da heyet binasında düzenlenen ‘Üniversite Mecmuaları: Problemler ve Tahlil Teklifleri Çalıştayı 2022’ programına katıldı. Çalıştayda konuşan Prof. Dr. Özvar, üniversitelerin temel emelinin sırf bilimsel araştırmalar yapmak olmadığını, hem de bu araştırmaların tüm bilim dünyası ve kamuoyu ile paylaşılması gerektiğini söylemiş oldu. Akademik yayıncılığın dünyada büyük bir ticari faaliyet alanı olduğunu ve yıllık 20 milyar doları aşan bir ciroya sahip olduğunu kaydeden Prof. Dr. Özvar, “Bir yanda akademisyenler üzerinde ‘yayın yap yahut yok ol’ halinde bir yayın baskısı, öte yandan akademisyenlerin emeğine dayalı devasa bir kesim kelam konusudur. Dünyadaki akademik yayıncılığın mevcut durumuna ait önemli tenkitler var olup, çeşitli kurum ve kuruluşlar alternatif arayışları desteklemektedir. tıpkı vakitte yüksek bütçeli yayınevlerininin ticari emelle yürüttüğü platformlara sahip mecmualar, bilimsel makalelere hala baskın bir biçimde konut sahipliği yapmaktadır” dedi.
‘ELEKTRONİK YAYINCILIĞA GEÇİLMİŞ OLMASI ÖNEMLİ’
Küresel ölçekli yayınevlerine ilişkin mecmualar ile üniversite mecmualarının rekabet etmesinin güç göründüğünü lakin üniversite mecmualarının biroldukca avantajı bulunduğunu kaydeden Özvar, “Bu avantajların başında, TÜBİTAK’ın ‘DergiPark’ üzere öncü ve kolaylaştırıcı projeleri yardımıyla üniversite mecmualarının tamamına yakınının erişime açık olması, ticari kar gayesi gütmemesi ve genç akademisyen nüfusumuzla daha dinamik bir makale işletim süreci işletebilme potansiyeline sahip olması gelmektedir. Arşivleme, muhafaza, bilgi erişimi ve maliyet sıkıntıları sebebiyle basılı yayıncılığın yerini giderek dijital yayıncılık alırken, üniversite mecmualarının pek birçoklarının elektronik yayıncılığa geçmiş olması kıymetli bir durumdur” diye konuştu.
‘YAPTIRIMLARI OLACAKTIR’
Dergilerin en çok dikkat etmesi gereken konulardan bir adedinin de intihal olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Özvar, “Son vakit içinderda benzerlik oranını belirleyen yazılımların kullanması artmıştır. Benzerlik programında olumsuz bir bulgunun çıkmaması, natürel ki kelam konusu yapıtta intihal olmadığı manasına gelmemektedir. Kelam gelimi, öbür bir lisanda yazılan yapıtın çevrilerek oluşturulmasıyla yazılmış bir makale adayının, bu çeşit benzerlik yazılımlarında belirlenememesi mümkün olabilmektedir. Bu cins bilimsel etiğe alışılmamış bir durumun, yazılım olmadan tespit edilmesi hiç de kolay olmadığı üzere bu durum lakin o hususta uzman hakemlerin makaleye atanmaları yardımıyla tespit edilebilir. ötürüsıyla bilim topluluğunun bir üyesi ve meslektaş olarak her bir bilim insanı, bilimin saygınlığını koruma edecek bir davranış içerisinde olmalı ve âlâ tarifli süreçleri işletmelidir. Yükseköğretim Heyeti lideri olarak üniversite dergilerindilk öncelikli beklentim; akademik yayın süreçlerinde örnek davranışlar sergilemeleridir. Akademik süreçlere uygun olmayan davranışlar gösteren üniversite mecmualarının tespit edilmesi durumunda yaptırımların olacağının da bilinmesini isterim” sözlerini kullandı.
Üniversite mecmualarından milletlerarası mecralarda daha görünür olmasını beklediğini söyleyenProf. Dr. Özvar, “Üniversite mecmualarının bu maksatla birinci etapta hak ettiği yere ulaşmaları ve memleketler arası endekslerde yer almaları çok mühimdir. SCI, SSCI, Scopus üzere önde gelen endekslerde yer alıp almamaları, bilimsel mecmuaların niteliğinin milletlerarası seviyede kıymetli ölçütleri olarak görülmektedir. Şunu da söylemek gerekir ki, yayın ve atıf sayıları, yayının yer aldığı mecmuanın tarandığı endeksler, yayının kalitesinin önünde asla tutulmamalıdır” dedi.
‘TÜRKİYE, DOKÜMAN SAYISINI en çok ARTIRAN ÜLKELERİN BAŞINDA’
Hakemli bilimsel mecmualarda yayımlanmış çalışmaların özetlerini ve atıf sayılarını gösteren bilgi tabanı ‘Scopus’u da bu hususta kaynak gösteren Prof. Dr. Özvar, “Scopus bilgilerine nazaran; 2021 yılında dünyadaki toplam doküman sayısı 5 milyona yaklaşmış iken, Türkiye adresli araştırmacılara ilişkin doküman sayısı 67 bin 150’dir. Türkiye 2021 yılında bundan evvelki yıla bakılırsa doküman sayısını en çok artıran ülkelerin başında gelirken dünya sıralamasını ise bir sıra artırarak 17’nci olmuştur. Öte yandan, Scopus’ta taranan Türkiye adresli 232 mecmua bulunmaktadır. Mecmua sayısı bakımından Türkiye, dünyada ülkeler içinde 18’inci sırada yer almaktadır. Scopus’ta taranan bu mecmualarda 14 bin 433 bilimsel doküman yayımlanmıştır. Mecmua sıralamalarına bakıldığında ise birinci 5 bin ortasında yalnızca bir üniversite mecmuası yer almaktadır” diye konuştu.
Prof. Dr. Özvar, üniversitelerin Türkçe yayınlar üretmesinin de en az memleketler arası lisanlarda yayın üretmeleri kadar kıymetli olduğuna dikkat çekerek, “Uluslararası standartlara uygun olarak, memleketler arası endekslerde taranan dergilerimizin sayısının artması, Türkiye orijinli makale sayısının gün geçtikçe artıyor olması fevkalâde kıymetli olmakla birlikte; Türkiye’deki üniversitelerin kendi lisanımızda yayın yapmaları da en az milletlerarası yayın lisanında yapılan makaleler kadar kıymetlidir. Kendi lisanını işlemeyen, zenginleştiremeyen, bilimsel bir yayın aracı olarak kullanmayan üniversitelerin uzun vadede dünyaya bir kelam söyleme imkanı olmayacaktır. Bunu da hesaba katarak, bu konuda katkılarınızı bekliyorum” diye konuştu.
‘ELEKTRONİK YAYINCILIĞA GEÇİLMİŞ OLMASI ÖNEMLİ’
Küresel ölçekli yayınevlerine ilişkin mecmualar ile üniversite mecmualarının rekabet etmesinin güç göründüğünü lakin üniversite mecmualarının biroldukca avantajı bulunduğunu kaydeden Özvar, “Bu avantajların başında, TÜBİTAK’ın ‘DergiPark’ üzere öncü ve kolaylaştırıcı projeleri yardımıyla üniversite mecmualarının tamamına yakınının erişime açık olması, ticari kar gayesi gütmemesi ve genç akademisyen nüfusumuzla daha dinamik bir makale işletim süreci işletebilme potansiyeline sahip olması gelmektedir. Arşivleme, muhafaza, bilgi erişimi ve maliyet sıkıntıları sebebiyle basılı yayıncılığın yerini giderek dijital yayıncılık alırken, üniversite mecmualarının pek birçoklarının elektronik yayıncılığa geçmiş olması kıymetli bir durumdur” diye konuştu.
‘YAPTIRIMLARI OLACAKTIR’
Dergilerin en çok dikkat etmesi gereken konulardan bir adedinin de intihal olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Özvar, “Son vakit içinderda benzerlik oranını belirleyen yazılımların kullanması artmıştır. Benzerlik programında olumsuz bir bulgunun çıkmaması, natürel ki kelam konusu yapıtta intihal olmadığı manasına gelmemektedir. Kelam gelimi, öbür bir lisanda yazılan yapıtın çevrilerek oluşturulmasıyla yazılmış bir makale adayının, bu çeşit benzerlik yazılımlarında belirlenememesi mümkün olabilmektedir. Bu cins bilimsel etiğe alışılmamış bir durumun, yazılım olmadan tespit edilmesi hiç de kolay olmadığı üzere bu durum lakin o hususta uzman hakemlerin makaleye atanmaları yardımıyla tespit edilebilir. ötürüsıyla bilim topluluğunun bir üyesi ve meslektaş olarak her bir bilim insanı, bilimin saygınlığını koruma edecek bir davranış içerisinde olmalı ve âlâ tarifli süreçleri işletmelidir. Yükseköğretim Heyeti lideri olarak üniversite dergilerindilk öncelikli beklentim; akademik yayın süreçlerinde örnek davranışlar sergilemeleridir. Akademik süreçlere uygun olmayan davranışlar gösteren üniversite mecmualarının tespit edilmesi durumunda yaptırımların olacağının da bilinmesini isterim” sözlerini kullandı.
Üniversite mecmualarından milletlerarası mecralarda daha görünür olmasını beklediğini söyleyenProf. Dr. Özvar, “Üniversite mecmualarının bu maksatla birinci etapta hak ettiği yere ulaşmaları ve memleketler arası endekslerde yer almaları çok mühimdir. SCI, SSCI, Scopus üzere önde gelen endekslerde yer alıp almamaları, bilimsel mecmuaların niteliğinin milletlerarası seviyede kıymetli ölçütleri olarak görülmektedir. Şunu da söylemek gerekir ki, yayın ve atıf sayıları, yayının yer aldığı mecmuanın tarandığı endeksler, yayının kalitesinin önünde asla tutulmamalıdır” dedi.
‘TÜRKİYE, DOKÜMAN SAYISINI en çok ARTIRAN ÜLKELERİN BAŞINDA’
Hakemli bilimsel mecmualarda yayımlanmış çalışmaların özetlerini ve atıf sayılarını gösteren bilgi tabanı ‘Scopus’u da bu hususta kaynak gösteren Prof. Dr. Özvar, “Scopus bilgilerine nazaran; 2021 yılında dünyadaki toplam doküman sayısı 5 milyona yaklaşmış iken, Türkiye adresli araştırmacılara ilişkin doküman sayısı 67 bin 150’dir. Türkiye 2021 yılında bundan evvelki yıla bakılırsa doküman sayısını en çok artıran ülkelerin başında gelirken dünya sıralamasını ise bir sıra artırarak 17’nci olmuştur. Öte yandan, Scopus’ta taranan Türkiye adresli 232 mecmua bulunmaktadır. Mecmua sayısı bakımından Türkiye, dünyada ülkeler içinde 18’inci sırada yer almaktadır. Scopus’ta taranan bu mecmualarda 14 bin 433 bilimsel doküman yayımlanmıştır. Mecmua sıralamalarına bakıldığında ise birinci 5 bin ortasında yalnızca bir üniversite mecmuası yer almaktadır” diye konuştu.
Prof. Dr. Özvar, üniversitelerin Türkçe yayınlar üretmesinin de en az memleketler arası lisanlarda yayın üretmeleri kadar kıymetli olduğuna dikkat çekerek, “Uluslararası standartlara uygun olarak, memleketler arası endekslerde taranan dergilerimizin sayısının artması, Türkiye orijinli makale sayısının gün geçtikçe artıyor olması fevkalâde kıymetli olmakla birlikte; Türkiye’deki üniversitelerin kendi lisanımızda yayın yapmaları da en az milletlerarası yayın lisanında yapılan makaleler kadar kıymetlidir. Kendi lisanını işlemeyen, zenginleştiremeyen, bilimsel bir yayın aracı olarak kullanmayan üniversitelerin uzun vadede dünyaya bir kelam söyleme imkanı olmayacaktır. Bunu da hesaba katarak, bu konuda katkılarınızı bekliyorum” diye konuştu.