Liselere Geçiş Sistemi (LGS) kapsamındaki merkezi imtihana sayılı günler kala aileler de en az çocukları kadar heyecanlı. Her bir anne-baba çocuğunun güzel bir liseye gitmesini isterken, ebeveynlerin her davranışı imtihan yolunda değer taşıyor. Aileler bugünlerde çocuklarını âlâ bir liseyi kazanması yolunda motive etme uğraşında. Lakin çocuğu motive etmekle onun üzerinde baskı kurmak içinde ince bir çizgi var. Bunun da çocuğun hem psikolojisi tıpkı vakitte muvaffakiyetini etkilediğini söyleyen uzmanlara nazaran anne-babaların motive etmek ile baskı kurmak içindeki bu ince çizgiye fazlaca dikkat etmeleri gerekiyor. Ailelerin bu süreçte çocuklarına nasıl davranması, hangi üslupla yaklaşması gerektiği konusunda Anadolu Üniversitesi Rehberlik ve Ruhsal Danışmanlık Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Baki Duy ve Dokuz Eylül Üniversitesi Rehberlik ve Ruhsal Danışmanlık Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Diğdem Siyez’in değerli ikazları var.
BAŞARILI ANNE-BABA, BAŞARILI ÇOCUK İSTİYOR
Prof. Dr. Baki Duy – Anadolu Üniversitesi Rehberlik ve Ruhsal Danışmanlık Kısmı Öğretim Üyesi: “Başarı beklentisi yüksek anne-babalar çocuğu kamçıladıklarında performansının yükseleceğini düşünebiliyorlar lakin çocuk, yarış atı değil. Anne-baba, çocuğunun uygun bir yaşama kavuşabilmesi için düzgün bir eğitim alması gerektiği niyetinden hareketle çocuk üstündeki muvaffakiyet baskısını arttırıyor. halbuki ebeveynlerin ‘şu okula gideceksin’ biçiminde bir dayatmadan uzak durması gerekiyor. Onların âlâ okul beklentisi imtihana yüklenen mananın daha da büyümesine niye olup çocuğun korkularını arttırabiliyor.
‘SANA GÜVENİYORUM’ SÖZÜO KADAR SUÇSUZ DEĞİL
Çocuğuna inanç duygusu aşılamanın, onu kuvvetli kılacağına inanan aileler de birtakım yanlışlara düşüyor. “Biz senin imtihanda muvaffakiyet elde edeceğine inanıyoruz, sana güveniyoruz” kelamı suçsuz üzere görünüyor lakin aslında motive etmek yerine çocuğu baskı altına alıyor. Bu cümleyi duyan çocuk ‘Anne-babamın itimadını boşa çıkarmamalıyım’ diye düşünerek ailesini hayal kırıklığına uğratmamak için telaşa sürükleniyor. Onların düzgün okullarda okumasını istesek de çocuklarımıza her halükârda değerli olduklarını hissettirmemiz ve söylememiz gerekiyor.
ÇOCUKLARINIZI YETERLİ TANIYIN
Hedef belirlerken çocuğun kapasitesi kıymetli. Mevcut notları ve deneme imtihanlarındaki durumu bize bilgi verir. Birinci evvel çocuğun hangi alanlarda daha kâfi olduğuna bakmak gerekir. İkincisi ise çocuğun özellikleri. Şayet çocuğunuzun rekabetçi bir kişiliği var ise fen lisesine gitmek ona âlâ gelebilir lakin rekabetçi ortamlardan hoşlanmıyorsa bu biçimde bu okul onu pek de keyifli etmeyecektir.
ONLAR İSMİNE KARAR ALMAYIN
Hedef belirlerken çocukla konuşmak lazım. Ona “şu okula gideceksin” yerine “bu okula gitmeni isterim, zira bu okul sana kıymetli imkanlar sunabilir” demek daha gerçek. Şantaj yapmak ve tehditse hayli yanlış. Çocuk ismine karar alınmamalı zira hayat onun ömrü. Fakat olağan bu konuda tüm inisiyatifi çocuğa bırakmak da yanlış. Yani veliler çocuklarının karar vermesine yardımcı olmalı.
ÇABAYI ÖDÜLLENDİRİN
Çocuk uygun bir hazırlık periyodu geçirdiyse mükafatını imtihan öncesinde vermek güzel olacaktır. Çocuğa sınavdaki başarısızlığın her şeyin sonu olmadığını ve gayretin değerini öğretmek gerekli. Başarıdansa eforun ödüllendirilmesi çocukta sürdürülebilir ve istikrarlı muvaffakiyetin da yolunu açar.”
KOMŞU ÇOCUĞUNU ÖRNEK GÖSTERMEYİN
Prof. Dr. Diğdem Siyez – Dokuz Eylül Üniversitesi Rehberlik ve Ruhsal Danışmanlık Kısmı Öğretim Üyesi: Komşunun çocuğunu örnek göstermektense evvel çocuğu sağduyuyla dinlemek ve ne istediğini öğrenmek gerekiyor. Bu noktada çocuklara yeterli okullara gitmenin artıları anlatılmalı.
PLANLARINI SORMAK MOTİVASYONU ARTTIRIR
Bu yaşlarındaki çocuklar, hayli uzun vadeli plan yapma hünerine bilişsel olarak sahip değiller. Fakat ilgi alanlarını ve yeteneklerini gösterebilecekleri yaştalar.
Çocuğu hakikat tanımanın yolu gözlemlemek kadar çocukla konuşmaktan geçiyor. Planlarını ona sormak, okulları onun araştırmasına müsaade vermek, kendinden büyük sınıflardakilerle konuşup bilgi edinmesini desteklemek bu noktada motivasyon arttıran bir öge oluyor.
BU EBEVEYNLERİN İMTİHANI DEĞİL
Aileler imtihan başarısı üzerinden kıymetlendirme yapmaktan uzaklaştığında imtihan devri çocuklar için daha rahat geçiyor. Başka türlü baskı altında eziliyorlar ve ebeveyn beklentisi başarıyı da engelleyen bir faktör oluyor.
ANNE-BABA RAHATLARSA ÇOCUK DA RAHATLAR
Sevginin muvaffakiyetle ilgisi olmadığını kesinlikle çocuklara hissettirmek gerekiyor. İmtihanı yalnızca imtihan olarak görürsek, çocukların imtihan muvaffakiyetinin yüzde 100 belirleyici olmadığını görürsek yani ebeveynler olarak biz rahatlarsak çocuklar da rahatlar.
BAŞARILI ANNE-BABA, BAŞARILI ÇOCUK İSTİYOR
Prof. Dr. Baki Duy – Anadolu Üniversitesi Rehberlik ve Ruhsal Danışmanlık Kısmı Öğretim Üyesi: “Başarı beklentisi yüksek anne-babalar çocuğu kamçıladıklarında performansının yükseleceğini düşünebiliyorlar lakin çocuk, yarış atı değil. Anne-baba, çocuğunun uygun bir yaşama kavuşabilmesi için düzgün bir eğitim alması gerektiği niyetinden hareketle çocuk üstündeki muvaffakiyet baskısını arttırıyor. halbuki ebeveynlerin ‘şu okula gideceksin’ biçiminde bir dayatmadan uzak durması gerekiyor. Onların âlâ okul beklentisi imtihana yüklenen mananın daha da büyümesine niye olup çocuğun korkularını arttırabiliyor.
‘SANA GÜVENİYORUM’ SÖZÜO KADAR SUÇSUZ DEĞİL
Çocuğuna inanç duygusu aşılamanın, onu kuvvetli kılacağına inanan aileler de birtakım yanlışlara düşüyor. “Biz senin imtihanda muvaffakiyet elde edeceğine inanıyoruz, sana güveniyoruz” kelamı suçsuz üzere görünüyor lakin aslında motive etmek yerine çocuğu baskı altına alıyor. Bu cümleyi duyan çocuk ‘Anne-babamın itimadını boşa çıkarmamalıyım’ diye düşünerek ailesini hayal kırıklığına uğratmamak için telaşa sürükleniyor. Onların düzgün okullarda okumasını istesek de çocuklarımıza her halükârda değerli olduklarını hissettirmemiz ve söylememiz gerekiyor.
ÇOCUKLARINIZI YETERLİ TANIYIN
Hedef belirlerken çocuğun kapasitesi kıymetli. Mevcut notları ve deneme imtihanlarındaki durumu bize bilgi verir. Birinci evvel çocuğun hangi alanlarda daha kâfi olduğuna bakmak gerekir. İkincisi ise çocuğun özellikleri. Şayet çocuğunuzun rekabetçi bir kişiliği var ise fen lisesine gitmek ona âlâ gelebilir lakin rekabetçi ortamlardan hoşlanmıyorsa bu biçimde bu okul onu pek de keyifli etmeyecektir.
ONLAR İSMİNE KARAR ALMAYIN
Hedef belirlerken çocukla konuşmak lazım. Ona “şu okula gideceksin” yerine “bu okula gitmeni isterim, zira bu okul sana kıymetli imkanlar sunabilir” demek daha gerçek. Şantaj yapmak ve tehditse hayli yanlış. Çocuk ismine karar alınmamalı zira hayat onun ömrü. Fakat olağan bu konuda tüm inisiyatifi çocuğa bırakmak da yanlış. Yani veliler çocuklarının karar vermesine yardımcı olmalı.
ÇABAYI ÖDÜLLENDİRİN
Çocuk uygun bir hazırlık periyodu geçirdiyse mükafatını imtihan öncesinde vermek güzel olacaktır. Çocuğa sınavdaki başarısızlığın her şeyin sonu olmadığını ve gayretin değerini öğretmek gerekli. Başarıdansa eforun ödüllendirilmesi çocukta sürdürülebilir ve istikrarlı muvaffakiyetin da yolunu açar.”
KOMŞU ÇOCUĞUNU ÖRNEK GÖSTERMEYİN
Prof. Dr. Diğdem Siyez – Dokuz Eylül Üniversitesi Rehberlik ve Ruhsal Danışmanlık Kısmı Öğretim Üyesi: Komşunun çocuğunu örnek göstermektense evvel çocuğu sağduyuyla dinlemek ve ne istediğini öğrenmek gerekiyor. Bu noktada çocuklara yeterli okullara gitmenin artıları anlatılmalı.
PLANLARINI SORMAK MOTİVASYONU ARTTIRIR
Bu yaşlarındaki çocuklar, hayli uzun vadeli plan yapma hünerine bilişsel olarak sahip değiller. Fakat ilgi alanlarını ve yeteneklerini gösterebilecekleri yaştalar.
Çocuğu hakikat tanımanın yolu gözlemlemek kadar çocukla konuşmaktan geçiyor. Planlarını ona sormak, okulları onun araştırmasına müsaade vermek, kendinden büyük sınıflardakilerle konuşup bilgi edinmesini desteklemek bu noktada motivasyon arttıran bir öge oluyor.
BU EBEVEYNLERİN İMTİHANI DEĞİL
Aileler imtihan başarısı üzerinden kıymetlendirme yapmaktan uzaklaştığında imtihan devri çocuklar için daha rahat geçiyor. Başka türlü baskı altında eziliyorlar ve ebeveyn beklentisi başarıyı da engelleyen bir faktör oluyor.
ANNE-BABA RAHATLARSA ÇOCUK DA RAHATLAR
Sevginin muvaffakiyetle ilgisi olmadığını kesinlikle çocuklara hissettirmek gerekiyor. İmtihanı yalnızca imtihan olarak görürsek, çocukların imtihan muvaffakiyetinin yüzde 100 belirleyici olmadığını görürsek yani ebeveynler olarak biz rahatlarsak çocuklar da rahatlar.