Müjde Işıl – Kapısı sokağa açılan sinemalarımızın sayısı her geçen gün azalırken, kent kültürü için ehemmiyet taşıyan tarihi yerlerin yaşatılmasının kıymeti daha da artıyor. Bugün, ‘90’lardaki semt sinemalarının birden fazla yok. Bina olarak kalabilenler içinde Alkazar üzere spor merkezi pozisyonuna dönüşenler de var, Osmanbey Gazi üzere atıl durumda bekleyenler de… Bir de yazlık sinemalarımız var ki onların neredeyse hiç biri bugün mevcut değil. Yazın kimi belediye ve kuruluşların gayretleriyle ya da değerli otellerin havuz başlarında açık hava sinemaları bir daha canlandırılıyor fakat hem maksat kitle tıpkı vakitte bir ortaya gelme şartları pek değişmiş durumda. Tecrübeli sinema muharriri Burçak Evren’in kaleme aldığı ve İBB Yayınları’ndan çıkan “Düş Bahçeleri: İstanbul’un Yazlık Sinemaları Tarihi”, geçmişin yazlık sinemalarını yalnızca tarihi değil, sosyo-ekonomik açıdan da ele alarak toplumsal bir özet çıkarıyor. “Yazlık sinemalar ne geçmiş vakit hasreti ne de yaz gecelerinin sadece sinema izlenen yerleridir. Yazlık sinemalar ailece, mahallece gidilen; her statü, sınıf, jenerasyon ve yaştan insanın bir ortaya gelerek bir şeyleri bölüşüp paylaştığı mekânlardır” diye özetliyor kitabın temasını Burçak Cihan. O daima özlediğimiz geçmişin simgelerinden biri olmasının sebebi de her insanın eşit şartlarda ve gökyüzünün çatısı altında bir ortaya gelebilmesiydi hiç kuşkusuz. Kitapta yazlık sinemaların toplumu birleştirmede ne kadar aktif olduğu unsurlar hâlinde sıralanmış. her insanın yürüyerek ulaşabildiği, bütçesi kısıtlı olanların bile haftada bir kere ailecek sinema izleyeceği kadar biletlerin ucuz olması, zengin-fakir fark etmeksizin her insanın birebir fiyatı ödeyerek birebir tahta iskemlelerde yan yana oturabilmesi ütopya üzere görünen lakin nitekim yaşanmış bir hemhâl olma durumu…
Şaşırtan istatistikler
Tabii işin bir de öbür boyutu var. Çoluk çocuğu ağladığı için kapalı salonlara gidemeyenlerin de uğrak yeriydi yazlık sinemalar. Seyircinin ıslıkla, küfürle reaksiyon verdiği, sıralar içinde rahatça dolaşıldığı, konuşmanın gırla gittiği yazlık sinemalar, bugünün steril sinema izleme konusunda hassas olan sinemaseverlerine saç baş yoldurabilirmiş.
Şubat 1897’de Şehzadebaşı’ndaki Fevziye Kıraathanesi’nin bahçesinde, kış mevsimi bulunmasına karşın açık havada yapılan birinci gösterim bilgisinden daha sonra kitabın en kıymetli kısımlarının başında yazlık sinema istatistikleri geliyor. 1913’ten itibaren yıl yıl ve bölge bölge yazlık sinemaların listesi var. Örneğin 1960’da İstanbul Fatih’te 21 açık hava sineması varmış ve bu yerler, sinemaları yaklaşık 1 milyon 700 bin seyirciyle buluşturmuş. 1989’daki resmî datalara göre ise Türkiye’de 562’si kapalı ve 205’i yazlık olmak üzere toplam 767 sinema varmış. 80 darbesi, televizyon ve görüntünün seyirciyi konuta yöneltmesi yazlık sinemaları da etkiliyor. ‘90’larda Türkiye’deki birçok yazlık sinema izleyicisizlikten kapanıyor. Kitaptaki İstanbul’un aşikâr başlı yazlık sinemalarının tarihi, bir vakit içinder ne kadar dışarıda ve birlikte yaşadığımızın delili. Pandemi şartlarının zorluğunda, bilet fiyatlarının yüksekliğinde, birlik ruhuyla sinema izlemenin coşkusunun azaldığı vakit içinder için kıymeti daha artmış bir eser “Düş Bahçeleri: İstanbul’un Yazlık Sinemaları Tarihi”.
Kaçacak yerim mi var?
Claire Denis imzalı “Stars at Noon/Öğle Güneşinde Yıldızlar” bu sene Cannes Sinema Festivali’nden Grand Prix (Büyük Ödül) ile dönmüş; yönetmen tarafınca, Denis Johnson’ın 1986 tarihindeki romanından uyarlanmıştı. Başrollerde Andie MacDowell’ın kızı Margaret Qualley ile Time’ın yıldızı parlayanlar listesine aldığı Joe Alwyn paylaşmaktaydı. Konusu da çok enteresandı. Pek söylem edilmese de isminin Trish olduğunu öğrendiğimiz genç bir bayan, Nikaragua’da gazetecilik yapıyor. Biz onun habercilik geçmişini bilmiyoruz fakat ülkede üst seviye mevkilerde güzel ilgiler kurduğunu anlıyoruz. Günün birinde petrol şirketinde çalıştığını söyleyen İngiliz Daniel’a âşık oluyor. Ülkede kalmaları giderek zorlaşırken birbirlerine güvenerek hayata tutunmaya çalışıyorlar.
“Öğle Güneşinde Yıldızlar”da Claire Denis ‘80’lerin “Under Fire”, “Salvador” üzere Orta Amerika’da geçen gazetecilik bahisli politik sinemalarıyla ‘80’lerin ve ‘90’ların erotik tansiyonlarını harmanlayıp güncellemiş. İşin politik ve gazetecilik tarafını ise hayalet üzere konumlamış. Diyaloglar içindeki kısa cümlelerden Nikaragua’da seçim olacağını, Trish’in faili meçhul cinayetlerle ilgili bir vakit içinder haber yaptığını vs. öğreniyoruz. Art planda polis, bilinmeyen takipler, casuslar da var fakat sinema, Nikaragua’nın kaygan politik yerinden fazla iki âşığın bu tabanda ayaklarının kaymalarını keder ediniyor. Lakin karakterler o kadar kapalı ki ne kaçma motivasyonları anlaşılabiliyor ne de aşklarının inandırıcılığı… Güya karakterler kendileri ortalarında her şeyi konuşmuş da seyircinin buna tanıklık etmesine gerek yokmuş üzere uzaklıklı bir hali var sinemanın. Olaylar, diyaloglar, şahısların geçmişlerinde daima bir kopukluk hissi yaşanıyor. “Güncelleme” kısmı ise pandemi vesilesiyle maskelerden ibaret kalıyor.
Şaşırtan istatistikler
Tabii işin bir de öbür boyutu var. Çoluk çocuğu ağladığı için kapalı salonlara gidemeyenlerin de uğrak yeriydi yazlık sinemalar. Seyircinin ıslıkla, küfürle reaksiyon verdiği, sıralar içinde rahatça dolaşıldığı, konuşmanın gırla gittiği yazlık sinemalar, bugünün steril sinema izleme konusunda hassas olan sinemaseverlerine saç baş yoldurabilirmiş.
Şubat 1897’de Şehzadebaşı’ndaki Fevziye Kıraathanesi’nin bahçesinde, kış mevsimi bulunmasına karşın açık havada yapılan birinci gösterim bilgisinden daha sonra kitabın en kıymetli kısımlarının başında yazlık sinema istatistikleri geliyor. 1913’ten itibaren yıl yıl ve bölge bölge yazlık sinemaların listesi var. Örneğin 1960’da İstanbul Fatih’te 21 açık hava sineması varmış ve bu yerler, sinemaları yaklaşık 1 milyon 700 bin seyirciyle buluşturmuş. 1989’daki resmî datalara göre ise Türkiye’de 562’si kapalı ve 205’i yazlık olmak üzere toplam 767 sinema varmış. 80 darbesi, televizyon ve görüntünün seyirciyi konuta yöneltmesi yazlık sinemaları da etkiliyor. ‘90’larda Türkiye’deki birçok yazlık sinema izleyicisizlikten kapanıyor. Kitaptaki İstanbul’un aşikâr başlı yazlık sinemalarının tarihi, bir vakit içinder ne kadar dışarıda ve birlikte yaşadığımızın delili. Pandemi şartlarının zorluğunda, bilet fiyatlarının yüksekliğinde, birlik ruhuyla sinema izlemenin coşkusunun azaldığı vakit içinder için kıymeti daha artmış bir eser “Düş Bahçeleri: İstanbul’un Yazlık Sinemaları Tarihi”.
Kaçacak yerim mi var?
Claire Denis imzalı “Stars at Noon/Öğle Güneşinde Yıldızlar” bu sene Cannes Sinema Festivali’nden Grand Prix (Büyük Ödül) ile dönmüş; yönetmen tarafınca, Denis Johnson’ın 1986 tarihindeki romanından uyarlanmıştı. Başrollerde Andie MacDowell’ın kızı Margaret Qualley ile Time’ın yıldızı parlayanlar listesine aldığı Joe Alwyn paylaşmaktaydı. Konusu da çok enteresandı. Pek söylem edilmese de isminin Trish olduğunu öğrendiğimiz genç bir bayan, Nikaragua’da gazetecilik yapıyor. Biz onun habercilik geçmişini bilmiyoruz fakat ülkede üst seviye mevkilerde güzel ilgiler kurduğunu anlıyoruz. Günün birinde petrol şirketinde çalıştığını söyleyen İngiliz Daniel’a âşık oluyor. Ülkede kalmaları giderek zorlaşırken birbirlerine güvenerek hayata tutunmaya çalışıyorlar.
“Öğle Güneşinde Yıldızlar”da Claire Denis ‘80’lerin “Under Fire”, “Salvador” üzere Orta Amerika’da geçen gazetecilik bahisli politik sinemalarıyla ‘80’lerin ve ‘90’ların erotik tansiyonlarını harmanlayıp güncellemiş. İşin politik ve gazetecilik tarafını ise hayalet üzere konumlamış. Diyaloglar içindeki kısa cümlelerden Nikaragua’da seçim olacağını, Trish’in faili meçhul cinayetlerle ilgili bir vakit içinder haber yaptığını vs. öğreniyoruz. Art planda polis, bilinmeyen takipler, casuslar da var fakat sinema, Nikaragua’nın kaygan politik yerinden fazla iki âşığın bu tabanda ayaklarının kaymalarını keder ediniyor. Lakin karakterler o kadar kapalı ki ne kaçma motivasyonları anlaşılabiliyor ne de aşklarının inandırıcılığı… Güya karakterler kendileri ortalarında her şeyi konuşmuş da seyircinin buna tanıklık etmesine gerek yokmuş üzere uzaklıklı bir hali var sinemanın. Olaylar, diyaloglar, şahısların geçmişlerinde daima bir kopukluk hissi yaşanıyor. “Güncelleme” kısmı ise pandemi vesilesiyle maskelerden ibaret kalıyor.