Melisa Vardal – Yapay zekâ teknolojisi her geçen gün gündemimize daha sık gelmeye başlar oldu. Zira artık yapay zekâ şiir yazıyor, fotoğraf yapıyor hatta Birleşik Krallık Parlamentosu’nda bile kelam alıyor. Yakın vakitte dijital sanatçı Greg Rutkowski’nin tarzının yapay zekâ tarafınca kopyalandığını söyleyerek yaşayan sanatkarların algoritmadan çıkarılması talebiyle gündeme gelirken birkaç hafta evvel dijital sanat kolunda yapay zekânın bir müsabakayı kazanması ile tartışmalarda nabız uygunca yükseldi. Getty Images’ın da yapay zekâ ile üretilen görselleri yasaklaması her insanın başını bu istikamete çevirmesine niye oldu. Bizler de bu mevzuyu muhataplarına sorduk “Yapay zekâ ve telif tartışmalarına nasıl bakmalıyız?”
Bager Akbay-Sanatçı/ Akademisyen/ Dizayncı : “Yapay zekâ sanatı demokratikleştiriyor”
Tarih boyunca yapıtı yapan sanatkarın emeği azalıyor aslında. Yapıta öteki insanların katkısı artıyor. Hazır boya çıkınca siz oburunun emeğinden alıyorsunuz ötürüsıyla bir başkası eserinize katkıda bulunuyor. Fotoğraf makinesi çıktığında, ressamlar “Bu sanat değil ki, bir düğmeye basıyor yalnızca. Fotoğrafı yasaklayalım” diyor. O periyot bu sanat değil, burada emek yok fikri ile bu devir yapay zekâya dair söylenenler tıpkı.
Yapay zekâ dediğimiz bizdilk evvelki sanatkarların yaptıklarıyla beslenen ve binlerce yazılımcının yazdığı kodlarla birleşen kolektif bir zekâ. Yapay zekâ sanatı demokratikleştiriyor. 20’nci yüzyılın başında rakamları boyayarak fotoğraf yapma modası vardı. Sayıları belirlenen renge boyadıkça bir figür ortaya çıkıyordu ve o zaman her insanın fotoğraf yapabileceği söylenmişti. O yapay zekânın sıradanleşmiş hâliydi bir manada. Bugün geldiğimiz noktada bir ilkokul öğrencisi, gece gördüğü rüyayı anlatan kareyi yapay zekâyla üretebiliyor. Ürettiği o çocuğun kendini tabir etme yolu olarak manalı ise o sanat yapıtıdır. Tarifi gereği bu biçimde zira hislerini yansıtıyor. Yani araç onun anlatmak istediklerine tercüman oluyor. Ben bu yüzden yapay zekânın sanat üretimiyle ilgili bir sorun yarattığını düşünmüyorum.
Telif olayına gelirsek; kelam konusu üretimlerinin teliflerinin daha düşük olmalı ya da halka açılmalı. Çalışmaların fiyatsız kullanabilmesi için yeni telif sistemleri düşünmeliyiz. Dünya bu bahisleri tartışıyor. örneğin epey yakında yapay zekâ yeni bir ilaçta bulacak. Yapay zekânın pandemi periyodunda bulduğu ilaç hangi firmanın olacak? Kamu malı olacaksa elbette herkes hayli sever yapay zekâyı. Bizim endişemiz, birileri bu buluşlarının patentini alır, hepimizi sömürür mü? bu biçimde ne yapacağız? bu biçimde yapay zekânın yeni paradigmasını tanımlayacağız.
Memo Selim Akten – Akademisyen/ Yapay Zekâ Sanatçısı: “Kültürel ve yasal olarak hazırlıklı değiliz”
Uzun yıllardır bu alanda faaliyet göstermiş biri olarak, son vakit içinderdaki teknik ilerlemenin suratının inanılmaz olduğunu söyleyebilirim. O kadar süratli gelişiyor ki, hem kültürel birebir vakitte yasal olarak hazırlıklı olmadığımıza inanıyorum.
Bir yandan, bu teknolojilerin kilidini açtığı güçler inanılmaz. Dünyada, klâsik yollarla sinema yahut animasyon yapma imkânına sahip olmayan birfazlaca insan var. Ve yapay zekâ ile vizyonlarını hayata geçirebilirler. Bunun bir öbür yüzü de var. Bu teknolojilerle fotoğraf yaratmanın kolaylığı, bir ‘kirliliğe’ yol açıyor. Yapay zekâ tarafınca oluşturulan içeriklerin içinde, titizlikle hazırlanmış sanat yapıtları kayboluyor. Ben yapay zekâ kullanarak tek bir sanat yapıtı üzerinde aylarca hatta kimi vakit senelerca vakit harcıyorum. Fakat bu yeni araçlarla, günde binlerce imaj oluşturmak mümkün. Hepsi alışılmış ki birebir pahaya sahip değil.
Biroldukça sanatçının yapay zekâya karşı hissettiği olumsuz duyguları anlayabiliyorum. Temel sorun yalnızca sanatın yahut sanatkarların değil insanların kendilerini kıymetsiz hissetmeleri. Şu an sanatçılar kendini tehdit altında hissediyor zira geçim kaynakları tehlikede. Onlarca yıl alanlarında mükemmelleşmek için çalıştılar ama şimdi bir makine görselleri birkaç saniye ortasında üretebiliyor.Bugüne kadar yaşayan tüm sanatkarların yapıtlarının yapay zekâ algoritmasında yer aldığı ve özgürce yeni üretimlerin yaratıldığı bir dünyada yaşamayı tercih ederim. O denli bir dünya ki, sanatkarın algoritmada yer almayı reddetmek için hiç bir sebebi olmayacak, ailelerini besleme imkânını tehdit etmeyecek. Bunun nasıl işleyeceğine dair detayları bilmiyorum, fakat çözmemiz gereken sorun bu.
Görseller bu haber için openai.com sitesinden hazırlanmıştır. Yapay zekâ ile yaratılan bu görseller “Yapay zekâ dünyayı ele geçiriyor” ve “Yapay zekâ dostumuzdur” cümlelerinden türetilerek oluşturuldu.
Selçuk Artut – Akademisyen/ Sanatçı: “Sanatçı birincil kelam sahibi olmalıdır”
Sanatçılar tarih boyunca teknolojiyi birfazlaca farklı formda eser üretmekte kullanmışlardır. Örneğin fırça seçiminde uygulanan değişim empresyonizmin en besbelli anahtarıydı. bu biçimdea kadar klâsik olarak, fırçalar gelincik kıllarından yapılıyordu. Kolinsky fırçaları, bir cins Sibirya gelinciği olan Kolinsky samurunun kuyruk kıllarından yapılmaktaydı. Fakat empresyonizm sanatkarları domuzun kılından yapılan fırçaları tercih ettiler. Domuzun kılı daha sert ve daha kalındı. Bu fırçanın sağladığı imkanlar sonucunda sanatkarların şuurlu tercihi kararı orijinal bir sanat akımının estetik biçimini belirleyen teknolojik bir gelişme zaten ortaya çıkmış oldu.
Günümüze geldiğimizde ise süratle gelişen teknolojinin eser üretimindeki katkısı oldukca daha besbelli. Yapay zekâ hemen çabucak kendi iradesi ile özgün eserler ortaya çıkarma marifetine sahip değil. Elinde bulunan bilgilerden yola çıkarak talepte bulunan tanıma uygun bir yapıtın ortaya çıkmasını mümkün kılıyor. Bu açıdan düşünüldüğünde bir aparat olmaktan öteye geçebilmiş değil. Bugün ortaya çıkan soru işaretleri, yapay zekâ yardımıyla her insanın sanatçı olup olamayacağına dair. Lakin bir kişiyi sanatçı yapan şey eser üretiyor olmanın yanı sıra ortasında bulunduğu kültürel ortamdaki duruşudur. Bu yüzden de yapay zekâ yapıtın üretiminde yaratıcı bir öge olarak var olsa da, fikir hakları açısından bu pay onu kullanan şahsa teslim edilmek zorunda. Yani yapıtı ortaya çıkaran sanatçı doğal olarak birincil kelam sahibi olmalıdır.
Bager Akbay-Sanatçı/ Akademisyen/ Dizayncı : “Yapay zekâ sanatı demokratikleştiriyor”
Tarih boyunca yapıtı yapan sanatkarın emeği azalıyor aslında. Yapıta öteki insanların katkısı artıyor. Hazır boya çıkınca siz oburunun emeğinden alıyorsunuz ötürüsıyla bir başkası eserinize katkıda bulunuyor. Fotoğraf makinesi çıktığında, ressamlar “Bu sanat değil ki, bir düğmeye basıyor yalnızca. Fotoğrafı yasaklayalım” diyor. O periyot bu sanat değil, burada emek yok fikri ile bu devir yapay zekâya dair söylenenler tıpkı.
Yapay zekâ dediğimiz bizdilk evvelki sanatkarların yaptıklarıyla beslenen ve binlerce yazılımcının yazdığı kodlarla birleşen kolektif bir zekâ. Yapay zekâ sanatı demokratikleştiriyor. 20’nci yüzyılın başında rakamları boyayarak fotoğraf yapma modası vardı. Sayıları belirlenen renge boyadıkça bir figür ortaya çıkıyordu ve o zaman her insanın fotoğraf yapabileceği söylenmişti. O yapay zekânın sıradanleşmiş hâliydi bir manada. Bugün geldiğimiz noktada bir ilkokul öğrencisi, gece gördüğü rüyayı anlatan kareyi yapay zekâyla üretebiliyor. Ürettiği o çocuğun kendini tabir etme yolu olarak manalı ise o sanat yapıtıdır. Tarifi gereği bu biçimde zira hislerini yansıtıyor. Yani araç onun anlatmak istediklerine tercüman oluyor. Ben bu yüzden yapay zekânın sanat üretimiyle ilgili bir sorun yarattığını düşünmüyorum.
Telif olayına gelirsek; kelam konusu üretimlerinin teliflerinin daha düşük olmalı ya da halka açılmalı. Çalışmaların fiyatsız kullanabilmesi için yeni telif sistemleri düşünmeliyiz. Dünya bu bahisleri tartışıyor. örneğin epey yakında yapay zekâ yeni bir ilaçta bulacak. Yapay zekânın pandemi periyodunda bulduğu ilaç hangi firmanın olacak? Kamu malı olacaksa elbette herkes hayli sever yapay zekâyı. Bizim endişemiz, birileri bu buluşlarının patentini alır, hepimizi sömürür mü? bu biçimde ne yapacağız? bu biçimde yapay zekânın yeni paradigmasını tanımlayacağız.
Memo Selim Akten – Akademisyen/ Yapay Zekâ Sanatçısı: “Kültürel ve yasal olarak hazırlıklı değiliz”
Uzun yıllardır bu alanda faaliyet göstermiş biri olarak, son vakit içinderdaki teknik ilerlemenin suratının inanılmaz olduğunu söyleyebilirim. O kadar süratli gelişiyor ki, hem kültürel birebir vakitte yasal olarak hazırlıklı olmadığımıza inanıyorum.
Bir yandan, bu teknolojilerin kilidini açtığı güçler inanılmaz. Dünyada, klâsik yollarla sinema yahut animasyon yapma imkânına sahip olmayan birfazlaca insan var. Ve yapay zekâ ile vizyonlarını hayata geçirebilirler. Bunun bir öbür yüzü de var. Bu teknolojilerle fotoğraf yaratmanın kolaylığı, bir ‘kirliliğe’ yol açıyor. Yapay zekâ tarafınca oluşturulan içeriklerin içinde, titizlikle hazırlanmış sanat yapıtları kayboluyor. Ben yapay zekâ kullanarak tek bir sanat yapıtı üzerinde aylarca hatta kimi vakit senelerca vakit harcıyorum. Fakat bu yeni araçlarla, günde binlerce imaj oluşturmak mümkün. Hepsi alışılmış ki birebir pahaya sahip değil.
Biroldukça sanatçının yapay zekâya karşı hissettiği olumsuz duyguları anlayabiliyorum. Temel sorun yalnızca sanatın yahut sanatkarların değil insanların kendilerini kıymetsiz hissetmeleri. Şu an sanatçılar kendini tehdit altında hissediyor zira geçim kaynakları tehlikede. Onlarca yıl alanlarında mükemmelleşmek için çalıştılar ama şimdi bir makine görselleri birkaç saniye ortasında üretebiliyor.Bugüne kadar yaşayan tüm sanatkarların yapıtlarının yapay zekâ algoritmasında yer aldığı ve özgürce yeni üretimlerin yaratıldığı bir dünyada yaşamayı tercih ederim. O denli bir dünya ki, sanatkarın algoritmada yer almayı reddetmek için hiç bir sebebi olmayacak, ailelerini besleme imkânını tehdit etmeyecek. Bunun nasıl işleyeceğine dair detayları bilmiyorum, fakat çözmemiz gereken sorun bu.
Görseller bu haber için openai.com sitesinden hazırlanmıştır. Yapay zekâ ile yaratılan bu görseller “Yapay zekâ dünyayı ele geçiriyor” ve “Yapay zekâ dostumuzdur” cümlelerinden türetilerek oluşturuldu.
Selçuk Artut – Akademisyen/ Sanatçı: “Sanatçı birincil kelam sahibi olmalıdır”
Sanatçılar tarih boyunca teknolojiyi birfazlaca farklı formda eser üretmekte kullanmışlardır. Örneğin fırça seçiminde uygulanan değişim empresyonizmin en besbelli anahtarıydı. bu biçimdea kadar klâsik olarak, fırçalar gelincik kıllarından yapılıyordu. Kolinsky fırçaları, bir cins Sibirya gelinciği olan Kolinsky samurunun kuyruk kıllarından yapılmaktaydı. Fakat empresyonizm sanatkarları domuzun kılından yapılan fırçaları tercih ettiler. Domuzun kılı daha sert ve daha kalındı. Bu fırçanın sağladığı imkanlar sonucunda sanatkarların şuurlu tercihi kararı orijinal bir sanat akımının estetik biçimini belirleyen teknolojik bir gelişme zaten ortaya çıkmış oldu.
Günümüze geldiğimizde ise süratle gelişen teknolojinin eser üretimindeki katkısı oldukca daha besbelli. Yapay zekâ hemen çabucak kendi iradesi ile özgün eserler ortaya çıkarma marifetine sahip değil. Elinde bulunan bilgilerden yola çıkarak talepte bulunan tanıma uygun bir yapıtın ortaya çıkmasını mümkün kılıyor. Bu açıdan düşünüldüğünde bir aparat olmaktan öteye geçebilmiş değil. Bugün ortaya çıkan soru işaretleri, yapay zekâ yardımıyla her insanın sanatçı olup olamayacağına dair. Lakin bir kişiyi sanatçı yapan şey eser üretiyor olmanın yanı sıra ortasında bulunduğu kültürel ortamdaki duruşudur. Bu yüzden de yapay zekâ yapıtın üretiminde yaratıcı bir öge olarak var olsa da, fikir hakları açısından bu pay onu kullanan şahsa teslim edilmek zorunda. Yani yapıtı ortaya çıkaran sanatçı doğal olarak birincil kelam sahibi olmalıdır.